TOKİ’nin yaptığı ilk evim projesinde ilk fiyat 600 bin liraydı, şimdi 3,7 milyon liraya yükseldi. TOKİ sosyal konut projelerini maliyetine yapıyor. Yani sosyal konutla ilgisi yoktur.
1. Sosyal konut ne demektir?
Sosyal konut, piyasa koşullarında ev sahibi olamayan dar ve orta gelirli kesimlerin erişebilmesi için devletin ya da belediyelerin sübvanse ettiği konutlardır. Özellikleri:
- Arsa, altyapı, inşaat maliyeti devletçe desteklenir.
- Satış ya da kira fiyatları piyasa değerinin altında olur.
- Amaç, kâr değil; sosyal adalet ve barınma hakkını güvence altına almaktır.
- Sosyal konut satışı veya kiralanması için ayrı bir yasa çıkarmak ve sosyal konutu siyasi popülizm dışında tutmak gerekir.
2. Türkiye’nin sosyal konut politikası yoktur. Hiç olmadı.
Sosyal konut TOKİ aracılığı ile yapılmak isteniyor. Oysaki TOKİ bir devlet müteahhidi olarak kurulmuştur. Çünkü devlet bütçesi ile bir bağlantısı yoktur. Yasaya göre gelir kaynakları;
a) İdare tarafından satışı yapılacak konut, işyeri, arsa ve arazilerin satış ve kira gelirlerinden,
b) İdare tarafından açılacak kredilerin geri ödemelerinden,
c) Hazine arsaları üzerine yapılan konut ve işyerlerinin arsa maliyet bedellerinin en çok yüzde 25’ine kadar alınacak katılım payından,
d) Hazine Müsteşarlığının uygun görüşü üzerine yurt dışından sağlanacak kredilerden,
e) Faiz gelirlerinden, oluşur.
Bu durumda TOKİ bir sosyal konut kuruluşu değildir. Kâr amaçlı bir kuruluştur. Yoksa hayatiyetini devam ettiremez. Bunun sorumlusu siyasi iktidarlardır. Siyasi iktidarların bugüne kadar ciddi bir sosyal konut politikası olmadı.
Aslında gelişmekte olan ülkelerde, şehirleşme oranlarının artması, ekonomik dengesizlikler, gelir dağılımının bozulması ve yoksullaşmanın artması ve barınma ihtiyacının giderek büyüyen bir sorun haline gelmesi nedeniyle, siyasi iktidarların öncelikli politikası sosyal konut politikası olmalıdır.
3. Sosyal konutu belediyeler yapmalıdır.
Belediyeler yerel halkın gelirini ve ihtiyaçlarını daha yerinde bilir. Belediyelere, Milli emlak arsa tahsisi yapmalı ve bütçeden sosyal konut ödeneği verilmelidir.
Satışta, düşük peşinat, uzun vadeli ve düşük taksitli ödeme olmalıdır.
Kiraya gelince, çoğu Avrupa ülkesinde sosyal konut kirası, hane gelirinin yüzde 20’sini geçmeyecek şekilde belirlenir. Türkiye de aynı şekilde olmalıdır.
Avrupa ülkeleri, uzak doğu ülkelerine göre Türkiye de sosyal konut yok denecek kadar azdır. Bu konuda yapay zeka aşağıdaki karşılaştırmalı tabloyu hazırladı.
Sonuç; Barınma ihtiyacı insanlığın en önemli ihtiyacıdır.
Anayasa’da “sosyal konut” ibaresi açıkça geçmez ve fakat Madde 57 devlete konut ihtiyacını karşılama yükümlülüğü vermiştir. Ayrıca “Sosyal devlet” ilkesi de sosyal konut görevini meşrulaştırır ve zorunlu kılar.
Türkiye de devlet bu görevini yapamıyor. Yeni bir yasa çıkararak kamu sosyal hizmetlerinde sosyal konutu ilk sıraya koymak gerekir.
