Merkez Bankası Ağustos ayı finansal yatırım araçları reel getiri (enflasyondan arındırılmış) oranlarına göre yıllık bazda dolar eksi 8,29 oranında ve Euro’da eksi 3,63 oranında reel kayıp getirdi.
Bu bir yılda Euro dolara karşı değer kazandı; Ağustos 2024 ayında 1,1012 olan Euro /dolar kuru Ağustos 2025 ayında 1,1683 oldu. Bu nedenle Euro daha az kayıp getirdi.
Merkez Bankası, 2003 temel yılı ve TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru endeksi, Ağustos 2025 ‘te bir Euro, bir Dolardan oluşan, döviz sepetine göre 69,84 oldu. Dün bu sepetin değeri 90,22 TL idi. Euro /dolar paritesi 1,1803’tür. Reel efektif döviz kuru endeksine göre denge kuru olarak sepetin değerinin 63 lira olması gerekirdi. Dolar kurunun da 29 lira olması gerekirdi. Demek ki sepete karşı TL değeri halen çok düşüktür.
Merkez Bankasının hazırladığı, nominal efektif döviz kuru (NEK), Türkiye’nin dış ticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden oluşan sepete göre, Türk Lirası (TL)’nin nispi fiyat etkilerinden arındırılmış ve ağırlıklı ortalama değeridir.
Aslında yalnızca Dolar / TL kurunu kabaca TL enflasyonundan, dolar enflasyonunu çıkararak değerlendirmek gerekir.
Bu durumda işler biraz değişiyor. 2003 baz yılı ile 2005 yılı arasındaki kur değişmelerini ihmal edersek ve son 20 yıla bakarsak ve 2005 yılı Ağustos ayına göre 2025 Ağustos ayında dolar / TL kurunu değerlendirirsek farklı sonuçlar çıkıyor.
| DOLAR / TL REEL KURU | |||
| AĞUSTOS ORTALAMA | 2005 | 2025 | YÜZDE DEĞİŞME |
| DOLAR KURU | 1,3443 | 40,7256 | 3 029 |
| TÜFE ENDEKSİ | 100 | 3 261 | 3 261 |
| ABD TÜFE ARTIŞ | -65 | ||
| DOLAR ENDEKSİ | 87 580 | 97 835 | -12 |
Enflasyon hesabına göre de 2025 Ağustos ayında bir doların 43,4028 lira olması gerekir. Demek ki yaklaşık 2005 yılındaki dolar /TL kuru ile bu günkü kur aynı seviyededir.
Bu garipliğin nedeni, Türkiye gibi rekabet piyasası gelişmemiş bir ülkenin gelişmiş piyasalara özgü dalgalı kur sistemini kullanmasıdır.
Yeni bir kur şoku yaşama riski var mı?
Türkiye de belirgin kur şokları olarak;
- Mayıs 2006‘da TCMB başkanı değişti. AB sürecinde belirsizlikler, ABD’de faiz artırımları ile kur yüzde 25 oranında arttı. 1,30 TL’den 1,70 TL’ye çıktı.
- Dünya Finansal Krizi nedeni ile 2008–2009 Dolar kuru 1,20 TL’den 1,70 TL’ye kadar yükseldi.
- Rahip Brunson Krizi nedeni ile Ağustos 2018’de kur 4,50 TL’den7,20 TL’ye fırladı.
- “Faiz Sebep” Politikası TCMB faiz indirimleri, Lira’da hızlı değer kaybettirdi ve Kasım–Aralık 2021’de 8,50 TL’den 18 TL’ye sıçradı. (Aşağıdaki grafik)
TL düşük değerde olsaydı, kur artışını engelleyen bir faktör olurdu. Ama Merkez Bankası hesabı piyasaya uymuyor.
İhracatçılar rekabet edemediklerini söylüyor ve kur artışı talep ediyor.
MB kuru tutmak için döviz satıyor, ama eğer sıcak para çıkarsa ve yenisi gelmezse, kurları tutamaz.
Bu durumda kur şokunu tetikleyecek en büyük neden CHP operasyonlarıdır. Söz gelimi Mahkemeden mutlak butlan kararı çıkmadığı için aynı ve ertesi gün döviz girişi oldu.
Sermayeyi en fazla tedirgin eden, demokrasi ve hukuk güvenliğidir.
