Dünyada tüm ülkelerde hukukun üstünlüğü endeksi yayınlayan çok sayıda kurum ve kuruluş var. Ama en önemlisi ve dikkate almamız gereken Avrupa Birliğidir. AB Türkiye’de hukukun üstünlüğünün ciddi şekilde zayıfladığını ve yargı bağımsızlığının sistematik olarak aşındığını raporlarında açıkça belirtmektedir.
Türkiye bir ekonomik istikrar sorunu yaşıyor . Ama çözüm için hem istikrar programı yapmadı ve hem de istikrar politikalarının altyapısı , olmazsa olmazı olan hukukun üstünlüğü zayıflıyor.
Hukukun üstünlüğü, bir ülkedeki tüm bireylerin ve kurumların, yasa önünde eşit ve adil bir şekilde muamele görmesini sağlayan temel bir ilkedir. İktisadi ve sosyal kalkınma üzerinde büyük bir etkisi vardır, çünkü hukukun üstünlüğü, güven ve istikrar yaratır, ekonomik faaliyetlerin verimli bir şekilde işlemesini destekler ve sosyal adaletin sağlanmasına yardımcı olur.
Kalkınma politikaları olarak hukukun üstünlüğü yadsınamaz.
1. Ekonomik güven ve istikrar sağlanması
Hukukun üstünlüğü, bireylerin ve şirketlerin haklarını korur, mülkiyet hakları, sözleşme hükümleri ve ticaretle ilgili düzenlemelerin uygulanabilirliğini temin eder. Bu da yatırımcılar için bir güven ortamı yaratır. Hukukun üstünlüğü olmayan bir ortamda, yatırımcılar, mülkiyet hakları, sözleşme ihlalleri ve yolsuzluk gibi risklerle karşı karşıya kalabilirler. Ancak hukukun üstün olduğu bir ortamda, ekonomik aktörler yatırımlarını daha güvenli bir şekilde yapabilir, ticaret yapabilir ve kaynakları daha verimli bir şekilde kullanabilirler.
2. Yolsuzluğun azalması
Hukukun üstünlüğü, yolsuzluğun önlenmesi için kritik bir rol oynar. Hukukun güçlü bir şekilde uygulanması, devletin ve özel sektörün denetimini sağlar. Yolsuzlukla mücadelede etkili bir yasal altyapı, kaynakların doğru bir şekilde dağıtılmasını ve verimli kullanılmasını sağlar. Yolsuzluğun azaldığı bir ortamda hem devletin hem de özel sektörün kalkınma hedeflerine daha sağlıklı bir şekilde ulaşması mümkün olur.
3. İnovasyon ve Girişimcilik
Hukukun üstünlüğü, yenilikçi girişimcilerin ve şirketlerin faaliyet göstermesini teşvik eder. Güçlü bir yasal çerçeve, fikri mülkiyet haklarının korunmasını ve rekabetin adil bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. Bu da girişimcilik faaliyetlerini destekler ve ekonomik büyümeyi hızlandırır. Ayrıca, girişimcilerin ve şirketlerin gelecekteki risklerden korunmalarına yardımcı olur, bu da yatırımlarını daha cesur ve uzun vadeli yapmalarını sağlar.
4. Kurumların güçlenmesi ve devlet kapasitesinin artması
Hukukun üstünlüğü, devletin etkin bir şekilde işleyebilmesini sağlar. Devletin, hukukun bağlayıcı etkisinde olması, adaletin düzgün bir şekilde sağlanması için gerekli olan idari ve yargı sistemlerinin güçlendirilmesine yol açar. Bu da kamu yönetiminin etkinliğini artırır ve kaynakların daha verimli bir şekilde kullanılmasına olanak tanır.
Birleşmiş Milletler Hukukun Üstünlüğü Deklarasyonu’nda; ‘’Hukukun üstünlüğü, insanlara ve topluluklara daha fazla ses vererek, adalete erişim sağlayarak, gerekli süreci sağlayarak ve hak ihlallerine yönelik çözümler oluşturarak kalkınmayı teşvik eder. Geçim kaynakları güvenli olduğunda ve güvenli barınma ve işleri olduğunda, yoksullar olası insan hakları ihlallerine karşı kendilerini daha iyi savunabilirler. Hukukun güçlendirilmesi, yasal çözüm yollarının katı çerçevesinin ötesine geçmekte ve yoksulların ekonomik durumunun iyileşmesine yol açmaktadır.’’ deniliyor.
Gelişmekte olan ülkeler, dünyada hukukun üstünlüğü sıralamasında daha geri sıralarda yer almaktadır.
Aşağıdaki tablonun özeti; fert başına gelirin yüksek olduğu gelişmiş ülkelerde hukukun üstünlüğüne güçlü bağlılık vardır. Fert başına geliri düşük ve gelişmemiş ülkelerde hukukun üstünlüğüne bağlılık zayıftır. Parantez içinde hatırlatmak gerekir ki fert başına gelir seviyesi ve gelişmişlik birlikte değerlendirmek gerekir. Fert başına geliri yüksek ve fakat Suudi Arabistan gibi gelişmemiş ülkelerde hukukun üstünlüğüne bağlılık çok zayıftır.
Netice olarak; Hukukun üstünlüğü, iktisadi ve sosyal kalkınma için kritik bir öneme sahiptir. Güçlü bir hukuki altyapı, ekonomik büyüme, yatırım, yenilik, sosyal eşitlik ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunarak toplumların daha kalkınmış ve sürdürülebilir bir geleceğe adım atmalarını mümkün kılar. Hukukun üstünlüğünün olduğu bir toplumda, bireyler ve kurumlar daha güvenli, adil ve verimli bir şekilde faaliyet gösterebilir, bu da genel kalkınmayı hızlandırır